"Atik Ali Paşa Camii" veya "Kariye Camii" olarak anılmaya başlanan yapı, dünyaca ünlü mozaik ve freskleriyle Bizans ve Hıristiyan sanatının önemli örneklerini barındırmaktadır.
Kariye, 1948'de Müzeler İdaresi'ne bağlanarak müze haline getirilmiş ancak 2020'deki Cumhurbaşkanlığı Kararnamesiyle yeniden cami statüsüne alınmıştır. Bu kararın ardından yapıda restorasyon çalışmaları başlatılmış ve dört yıl sonra tamamlanmıştır.
Restorasyon sürecinde Kariye'deki fresk ve mozaikler perdelerle kapatılmıştır.
Ağustos 2020'de Resmi Gazete'de yayınlanan bir kararla Kariye Müzesi, Diyanet İşleri Başkanlığı'na devredilerek ibadete açılması kararı alınmıştır. Bu karar, Danıştay 10. Dairesi'nin 11 Kasım 2019 tarihli kararıyla 1945 yılındaki Bakanlar Kurulu kararını iptal etmesi sonucunda verilmiştir. Kararda, "Kariye Camii'nin yönetiminin... Diyanet İşleri Başkanlığı'na devredilerek ibadete açılmasına karar verilmiştir" denilmiştir.
Kariye
ariye, Khora Manastır kompleksinin kilisesi olarak 14. yüzyılda inşa edilmiştir. Ancak manastırın kökenleri 7. ila 9. yüzyıl arasında yazılı kaynaklardan izlenebilmektedir. 1957-58 yıllarında gerçekleştirilen arkeolojik kazılarda, 6-7. yüzyıllara ait niteliği belirsiz kalıntılar ve 11-12. yüzyıllara ait olduğu düşünülen kilise kalıntıları bulunarak, yapının mimari tarihi hakkında önemli bilgilere ulaşıldı.
İstanbul'un fethinden sonra 1511 yılında Sultan II. Bayezid'in sadrazamlarından olan Atik Ali Paşa tarafından camiye çevrilen yapıdaki fresklerin ve mozaiklerin bir kısmı örtülmüştü.
Yapı, 1948 yılında müzeye dönüştürüldüğünde 1960 yılına kadar devam eden restorasyon çalışmalarıyla mozaik ve freskler yeniden ortaya çıkarılmıştı. Freskler, Bizans Dönemi resim sanatının önemli örnekleri arasında yer alıyor. Mozaikler ise figürlerdeki derinlik ve hareketlilikleriyle Rönesans sanatının habercisi olarak kabul edilir.
Kariye'nin etkileyici fresk ve mozaiklerinin büyük bir kısmı, Logothetes (hazine sorumlusu) Theodoros Metokhites'e atfedilmektedir. Dış nartekste, Hz. İsa'nın hayatını; iç nartekste ise Hz. Meryem'in hayatını anlatan mozaikler bulunmaktadır. Canlı bir anlatıma sahip olan freskler, Hristiyan teolojisinden önemli sahneleri betimliyor.
