Yusuf Halaçoğlu, 10 Mayıs 1949 tarihinde Adana’nın Kozan ilçesinde dünyaya gelmiştir.
1967 senesinde liseyi bitiren Yusuf Halaçoğlu 1971 senesinde İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Yeniçağ Tarihi Kürsüsünden Fırka-i İslâhiye ve Kozan başlıklı lisans teziyle mezun olmuştur.
1974 senesinde, mezunu olduğu İstanbul Üniversitesi’nde Yeniçağ Tarihi Kürsüsü asistanı olan Yusuf Halaçoğlu, 1978'de XVIII. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nda İskân Siyaseti başlıklı doktora teziyle doktor olmuştur.
1982’de yardımcı doçentliğe, Nisan 1983’te ise Osmanlı İmparatorluğu’nda Menzil Teşkilâtı ve Yol Sistemi isimli doçentlik tezini hazırlayarak doçentliğe yükselmiştir.
Yusuf Halaçoğlu, 1983-84 öğretim döneminde bir yıl süreyle Elâzığ’da Fırat Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü’nde görev yapmıştır.
1989 yılında Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığına tayin edilen Yusuf Halaçoğlu, 17 Aralık 1990’da ise genel müdür yardımcılığına getirilmiş ve Osmanlı Arşivi’nin otomasyonu çalışmasını başlatmıştır. Bu görevinden 2 Mart 1992’de istifa edip Marmara Üniversitesi’ndeki görevine dönen Halaçoğlu, 26 Ağustos 1992 tarihinde rektör yardımcısı olmuştur.
Halaçoğlu, 23 Ekim 1992’de rektör vekilliği, Kasım 1992’de tekrar rektör yardımcılığında bulunmuştur.
Yusuf Halaçoğlu, 21 Eylül 1993 tarihinde Türk Tarih Kurumu Başkanlığına getirilmiştir. 23 Temmuz 2008’de, Gazi Üniversitesi’ndeki asli görevine iade edilmek üzere görevden alınmıştır.
Halaçoğlu, 28 Ocak 2011’de Milliyetçi Hareket Partisi’ne katılıp Kayseri’den 1. sıra milletvekili adayı olmuş ve 2011 Türkiye genel seçimleri sonrasında milletvekili seçilmiştir.
Halaçoğlu, 2015 Türkiye genel seçimleri sonrasında tekrar Kayseri milletvekili seçilmiştir.
MHP'den ayrıldıktan sonra İyi Parti'ye geçen Halaçoğlu, partisinin TBMM Başkan adayı olmuştur.
2018’de İyi Parti’den istifa eden Halaçoğlu, 2024 yılında Kutlu Parti’yi kurmuştur.
